せめてピッピも学校がっこうに行いっていたら、少すこしはよくなるだろうに。

「考かんがえてみてよ、学校がっこうから家いえに帰かえるとき、めっちゃ楽たのしくなるよ。」トンミは言いった。
「うん、行いくときもな。」アンニカは思おもった。
（アストリッド・リンドグレーンさんの『元祖がんそピッピ』34ページより。スウェーデン語ごからの翻訳ほんやく。）

もちろん、ピッピさんは学校がっこうから追おい出だされる。でも、それがどうしたというのか。トンミさんとアンニカさんが考かんがえていることは、人生じんせいを生いきるのにいちばん大事だいじなことだと私わたしは思おもう。

Om åtminstone Pippi också hade gått i skolan, så hade det väl någorlunda gått an.

- Tänk så mycket roligt vi kunde ha tillsammans, när vi gick hem från skolan, sa Tommy.
- Ja, när vi gick dit också, trodde Annika.
(Ur Ur-Pippi av Astrid Lindgren, s. 34.)

Pippi uteslöts förstås ur skolan, men vad gör det? Jag tycker att vad Tommy och Annika tänker på är det viktigaste för att leva livet.

Se almenaŭ ankaŭ Pipi iradus la lernejon, iomete bonus.

- Pensu, ege amuze estus kune, kiam ni iradus hejmen de la lernejo, Tomi diris.
- Jes, ankaŭ kiam ni iradus la lernejon, Anika kredis.
(El Original-Pipi de Astrid Lindgren, sido 34. Traduko el la sveda.)

Kompreneble Pipi eksterigiĝis de la lernejo. Sed, he, ĉu tio gravas? Mi opinias, ke tio, pri kio Tomi kaj Anika pensas, estas la plej grava por vivado.

ni'o lu ju'o dai su'o mu'ei lo do'a nai dai du'u la .pipin. ku ji'a ve ckule cu no'e mutce lo ka ce'u xamgu

ni'o lu ko pensi lo si'o go'o
.i ro ma'a ka'e se zdile mutce ca lo zu'o klama lo zdani lo ckule sei sa'a la .tomin. cu cusku li'u
.i lu .ie go'i
.i go'e ca lo ji'a zu'o klama lo ckule sei sa'a la .anikan. cu krici li'u to te sitna la'e lu lo krasi .pipin. li'u lu'u noi se finti la .astrid. .lindgren. ku'o fi'o papri lo ci vo moi fi'o ve fanva lo bansuve'e toi

ni'o .ue nai la .pipin. cu se livgau fi lo ckule
.i ku'i lo nu go'i cu vajni xu .ie nai sai
.i pe'i lo se pensi be la .tomin. joi la .anikan. cu traji lo ka ce'u vajni lo pu'u lo prenu cu jmive

ni'o ca ku mi se trina lo ti'e jikca selkei

ni'o fi'o se krasi la'e di'u lo prenu noi slabu je se slabu mi cu saurgau mi pu fi'o cfari
.i lo nu mi kelci lo skami selkei pu ku cu se temci lo nanca be li re no
.i je se ki'u bo mi djica lo ka ce'u jai cipra ma kau
.i ku'i mi fi'o se simsa lo si'o lo kapvu be lo morsi xadni je sudga cu binxo lo morsi xadni je sudga cu co'a se trina gije co'a tolka'e lo nu rivbi

ni'o ro roi ku da noi prenu se cu'u lu lo danlu jatna cu tolcanci .i ko sidju li'u cu cpedu lo nu se sidju
.i lo nunkansa selga'e be fau lo zu'o kansa lo nu jinga fi lo danlu jatna cu se zdile .iu
.i ji'a .u'e se gleki fau lo zu'o cpedu lo nunsidju gije se sidju
.i mi xarnu lo nu kelci ta'i lo nu na pleji
.i ja'e bo mi fau lo zu'o cpedu lo nunsidju cu se tcini lo nu mi ka'e zukte no da
.i je lo ka nunckire cu se ganse zmadu

ni'o zvati fa ji'a lo prenu poi ze'u lo temci be lo cerni bei lo nicte cu damba lo danlu jatna zi'e noi mi djica lo nu fadni xamsku lu doi do do ze'u ro djedi pagbu cu kelci lo selkei li'u
.i lo prenu poi kelci ze'u ro djedi pagbu ca lo nu bu'u lo cecmu cu cladu pe'a je junri se cusku fa lo du'u ratnenfanri cfari za'u re'u kei je du'u fapro zo'u mi na djuno lo du'u lo bi'u nai prenu mo kau kei gije ku'i nelci lo .i'u se ckaji be lo bi'u nai prenu

ni'o ji'a bu'u ku lo kelci ka'e simxu lo ka ce'u canja lo se ponse fo ce'u
.i zvati fa lo nu ma kau jdima je fadni
.i fau lo nu mu'a fau lo nu so'e prenu cu gasnu lo nu vo tolta'igau micyxu'i cu te canja cu gasnu lo nu ci tolta'igau micyxu'i cu te canja ba'o se vecnu zi sai ba lo nu co'a vecnu
.i va'i zvati fa lo prenu poi catlu ta'i
.i lo ji'a dukti cu simsa
.i cafne fa lo nu ba lo nu catlu lo se vecnu be lo drata cu xruti lo purci kibypapri kei je ca bo nu ba'o se vecnu xa'o
.i .u'e jivni fi'o vajni lo mintu je lo snidu bu'u
.i ka'e lifri lo nuncanja be ta'i la'e di'u

ni'o .o'u so'e selkei co'a se tatpi zi lo jeftu be li ji'i pa ja re
.i ba bo lo cnino selkei co'a cinri
.i ja'e bo tolcumki fa lo nu fanmo

ni'o .ie mi se cinri lo cecmu nabmi
.i mu'a la .nodan. iocixikon. noi gugyjatna pu cusku lo du'u .ai fuzme tu'a lo nu ratnenfanri co'a
.i mi jinvi lo du'u la .nodan. .iocixikon. noi cusku lo du'u .ai fuzme tu'a lo ka'enai jai se fuzme cu bebna .ie ru'e
.i to ti'e ku'i srera jimpe di'u
.i je la .nodan. .iocixikon. cu djica lo nu cusku lo du'u lo nu jdice lo nu co'a ratnenfanri cu se fuzme lo gugyjatna kei je nai lo du'u .ai fuzme su'o mu'ei lo xlali toi

ni'o ku'i srana lo mu'a selsku no'u lo du'u pilno lo pu'u jmive
.i ju'o ru'e lo ji'a bi'u nai selsku fi'o se simsa tu'a la .nodan. .iocixikon. cu jai mintu lo nu lo to'e cumki cu se cusku

ni'o fau lo nu pensi gije zukte kei lo pensi na mintu lo zukte
.i lo pensi cu krici lo du'u zukte kei gije nai zukte
.i ja'e bo cumki fa lo nu se catra

ni'o lo nu se catra cu mintu lo nu cuxna lo nu morsi kei kei na je lo nu fau lo nu ku'i djica lo nu jmive cu jai se gasnu fai lo nu morsi
.i ja'e bo lo se catra cu pensi na'e bo lo du'u morsi

ni'o ja'e bo lo se cusku po'u lo du'u pilno lo pu'u jmive cu jai se xalbo
.i lo nu pilno lo pu'u jmive cu mintu lo selzu'e je nai lo selsku

ni'o ji'a bi'u lo nu du'e makcu fi'o te frati lo nu lo ve ke re va'e ckule ba'o sezycatra ki'u ti'e lo nu se kusru cu cusku fi lo verba fe lo du'u .ei kusru naku cu tolcinri mi
.i lo ca jecra'a nuncu'a se krali cu gasnu lo nu lo prenu poi jai se senpi fai lo du'u zekri cu se sfasa fo lo nu catra
.i je pe'i la'e di'u simsa lo nu gunma je sfasa
.i lo ca jecra'a nuncu'a se krali cu gasnu lo nu lo na'e mutce cu cteki fi lo ricfu kei je nu lo pindi cu se raktu
.i je pe'i la'e di'u simsa lo nu kusru lo ruble
.i ji'a ra'u ci ji'i no no no no prenu cu catra vo'a ca ro lo nanca be li pa bu'u lo cecmu
.i doi lo makcu do noi ke'a pagbu lo bi'u nai cecmu cu .i'e nai sai cusku fi lo verba fe lo du'u .ei kusru naku
.i mi djica lo nu cusku lo du'u go'i
.i sa'e go'e fa do na je mi'o

ni'o fau lo nu pensi gije zukte cu vajni fa lo se zukte
.i je lo se zukte na mintu lo se cusku
.i ku'i du'e makcu cu troci lo nu ctuca cusku fi lo verba fe lo du'u .ei kusru naku
.i li'a mu'a lo nu cusku lu ko morsi li'u noi ta'e se cusku lo citno na mintu lo nu ca'a catra
.i ku'i lo nu fau lo nu djica lo nu da se sfasa fo lo nu catra cu ciska lo cmene be vo'a te zu'e lo nuncpedu cu mintu lo nu zukte fi lo nu ca'a catra
.i ra'u sai bilga lo nu se tolzanru gije jai se cusku vau fa lo bi'u nai se zukte be lo makcu be'o noi claxu lo marde
.i je na'e bo lo nunxalbo be lo verba cu jai se bilga fai lo nu se tolcru

ni'o mi jinvi lo du'u lo verba cu jai cafne fai lo nu galfi lo se jinvi
.i lo verba ba zi lo nu darlu da ma'i de cu darlu lo drata ma'i lo drata
.i se ki'u bo na prali fa lo nu ctuca cusku lo marde lo verba
.i je lo verba joi lo jecra'a cu simxu lo ka ce'u tolmapti ce'u

ni'o lo selsku cu jai se xalbo
.i lo nu lo nu go'i cu na'e se curmi cu se krinu lo nu lo makcu munje cu vlipa munje
.i je la'e di'u betri
.i to se ja'e la'e di'u lo makcu noi ka'e jai vlile ku'o mu'ei na'e bo ro da zifre lo nu cusku toi

ni'o li'a cumki fa lo nu lo verba cu binxo lo catra
.i je go'i fa lo nu lo verba cu binxo lo makcu
.i ku'i go'i ki'u lo xu nu djica lo nu go'i

ni'o cafne fa lo nu lo nunbi'o be lo ka ce'u verba bei lo ka ce'u makcu cu se cmene zo nunxagyfarvi ti'e
.i cafne fa lo nu lo ji'a remna nunbi'o be lo nu jersi joi crepu bei lo nu tergundi cu se cmene zo nunxagyfarvi ti'e
.i ku'i lo nu lo jersi joi crepu cu zdika kei je nu lo tergundi gunka cu zenba cu se rinka lo xu nu lo remna cu cuxna lo nuntergundi
.i mi krici lo du'u go'i la'e di'u na je lo nu lo tergundi gunka cu catra lo jersi joi crepu pu
.i fi'o se simsa la'e di'u lo nu lo verba cu binxo lo makcu cu se rinka lo xu nu lo makcu cu catra lo verba vau ju'o ru'e
.i go'i lo va'i nu lo makcu cu gasnu lo tcini no'u lo nu tolcumki fa lo nu lo verba cu jmive

ni'o ra'u sai ma krinu lo nu tolcumki fa lo nu rivbi lo verba poi kusru
.i .e'u jikca lo cnino
.i .e'u rapygau lo nu cliva gija to'e cliva
.i lo nu go'i cu na'e frili ki'u lo ju'o ctuca bilga ciste noi bebna zi'e noi nengau lo verba pa stuzi no'u lo ckule

ni'o di'e srana lo nu lo selsku cu jai se xalbo
.i mu'a lo du'u ma kau tsali ja nu ma kau ruble cu se jdice fi'o te karbi da
.i je ku'i ji'a lo du'u ma kau poi se gunma da cu tsali kei je du'u lo drata poi se gunma da cu ruble cu se galfi ki'u lo nu ma kau manri je jinvi
.i la .diogenes. fau lo nu selfu gije se vecnu gije ve preti fo lo du'u kakne ma kau cu spuda lu turni lo prenu li'u
.i je la .diogenes. cu cusku fi lo selse'u fe lu ko tinbe fi mi li'u
.i ti'e me la'e di'u ki'u lo nu fa mu'a lo mikce je lo bloti gidva su'o mu'ei lo du'u do'a nai selfu ta'e te tinbe to te sitna la'e lu lo pu'u jmive fa lo pijyske tadni li'u lu'u noi se finti la .diogenes. .la'ertios. noi na mintu la .diogenes. poi mi ciska tu'a ke'a fi'o se lidne dei toi

Nuntempe mi estas fascinata de "sociaj ludoj".

Originale konatulo prezentis ilin al mi komence, kaj mi ne ludis komputilajn ludojn dum ĉirkaŭ 20 jaroj, tial mi volis provi interesata, sed poste mi mem ekfasciniĝis, kaj komencis ne povi deteni min de ili, kvazaŭ mumiokaptulo fariĝas mumio mem. Iam mi estis tiel okupita, kiel mi litere ne havis tempon eĉ manĝi kaj dormi.

"Monstra estro aperas! Helpu!" Ĉiam iu volas helpon. Solidareco en kunlabori kaj venki monstrajn estrojn estas ĝojega. Krome kia ĝojo estas, kiam mi petas helpon, kaj helpiĝis. Mi persistas ludi senpage, kaj tial mi vere ne povas fari ion, kiam mi petas helpon, kaj tial mi sentas min danka des pli multe.

Troviĝas ankaŭ personoj, kiuj batalas kontraŭ monstraj estroj de mateno ĝis nokto, al kiuj mi volus diri, "ĉu vi ludas tutan tagon?" Mi ne scias pri la personoj, sed ŝatas tiajn personjn, kiuj ludas tutajn tagojn, kiam en la mondo oni diligente argumentas refunkciigi atomreaktorojn kaj kontraŭi tion.

Troviĝas ankaŭ "bazaro", kie ludantoj interŝanĝas havaĵojn unu kun alia. Oni havas "nunajn prezojn", kaj ekzemple se oni igas la prezon esti tri kuraciloj, kiam plejmulto da homoj igas la prezon esti kvar kuraciloj, la vendaĵo aĉetiĝas en la monento, kiam oni ekvendas. Tio estas, ke iuj homoj tiel rigardas! Sammaniere ankaŭ en la kontraŭa kazo. Ofte okazas, ke la vendaĵo jam aĉetiĝis, kiam oni rigardis vendaĵojn de aliuloj, kaj revenis al la antaŭa paĝo. Unu minuto aŭ unu sekundo gravas en kompetado en ĉi tiu mondo. Oni povas sperti tian bazaran mondon.

Sed ĝis nun mi eklacas pri plejparto da ludoj post unu aŭ du semajnoj ... kaj ekinteresiĝas de aliaj ludoj. Tial fino ne venas.

Jes, mi havas intereson pri sociaj problemoj.

Ekzemple la japana ĉefministro Yoshihiko NODA diris, ke li refunkciigos atomteaktoroj kun respondeco. Li, kiu volas esti respondeca pri kio, ne eblas, ke oni respondeci, estas stulta, mi opinias. (Sed laŭe tio estas miskompreno, kaj li volis diri, ne ke li respondecos, kiam malbono okazos, sed ke estas ĉefministra respondeco decidi refunkcigon.)

Sed kion pri ekzemple esprimo "donaci sian vivon"? Ankaŭ ĝi estas esprimo pri maleblo same kiel diro de Yoshihiko NODA, ĉu ne?

En pensi kaj agi, oni, kiu pensas, ne estas oni, kiu agas. Oni, kiu pensas, ne agas, sed kredas, ke oni agas. Tial eblas murdiĝi.

Tio, ke oni murdiĝas, ne estas tio, ke oni elektas morti. Tio estas tio, ke oni volas vivi, sed mortigiĝas. Tial tio, kion oni pensas, ne estas, ke oni mortos.

Tial la esprimo "donaci sian vivon" estas ŝerco. Tio, ke oni donacas sian vivon, estas vivmaniero, kaj ne estas diro.

Krome temas pri, ke reagante al, ke mezlerneja studento sinmortigis ŝajne pro ĉikanado, tro multe da plenkreskuloj diras al infanoj, ke ne ĉikanu. Tio malimponas min. La nunaj japanaj voĉdonantoj mortopunas tiun, kiu suspektiĝas esti krimulo, kaj ĝuste tio similas al privata punado. La nunaj japanaj voĉdonantoj igas, ke riĉuloj impostiĝas ne multe, kaj ke malriĉuloj suferas, kaj ĝuste tio estas ĉikanado al malfortuloj. Antaŭ ĉio, la socio havas ĉiujare pli ol 30000 sinmortigulojn, kaj vi, plenkreskuloj, konsistigas tian socion, kaj vi ne diru al infanoj "Ne ĉikanu", mi volas diri. Pli ĝuste ne "vi" sed "ni".

Mi opinias, ke infanoj emas oftege ŝaniĝi sian opinion. Tuj post insisti ion el iu vidpunkto, ili insistas alion el alia vidpunkto. Tial sensignife estas diri moralon al infanoj, kaj infanoj kaj politiko ne taŭgas unu al alia.

En pensi kaj agi gravas ago, kaj ago ne estas diro. Sed troviĝas tro multe da plenkreskuloj, kiuj diras al infanoj, ke ili ne ĉikanu, ktp. Kompreneble ekzemple tio, ke oni diras "mortu" (kiun japanaj junuloj kutime ofte diras), ne estas tio, ke oni efektive murdas. Sed tio, ke oni signaturas  partoprenante en movado por ke iu mortopuniĝos, estas tio, ke oni efektive agas por murdi. Antaŭ ĉio devas riproĉiĝi tia senetika ago de plenkreskulaj voĉdonuloj, kaj devas ne malpromesiĝi al infanoj ŝerci.

Diro estas ŝerco. Malebligas al, ke ŝerco estas ŝerco, tio, ke la plenkreskula mondo estas perforta mondo, kaj tio estas tragedio. (Tial plenkreskuloj ne havas absolutan liberecon de esprimo.)

Kompreneble eblas, ke infanoj fariĝas murdantoj, kaj ke ili fariĝas plenkreskuloj. Sed ĉu la kialo de, ke infanoj fariĝas plenkreskuloj, estas, ke ili volas tion?

Ŝanĝo de infaneco al plenkreskuleco ofte nomiĝas "progreso". Ankaŭ homara ŝanĝo de ĉasado/ kolektado al agrikulturado ofte nomiĝas "progreso". Sed ĉu oni povas diri, ke la kialo de, ke ĉasantoj/ kolektantoj malmultiĝis, kaj ke agrikulturantoj multiĝis, estas, ke la homaro elektis agrikulturadon? Mi ne kredas tion, sed, ke la kialo estas, ke agrikulturantoj murdis ĉasantojn/ kolektantojn. Sammaniere oni eble povas diri, ke la kialo de, ke infanoj fariĝas plenkreskuloj, estas, ke plenkreskuloj murdas infanojn, ĉu ne? Tio estas, ke plenkreskuloj malebligas al infanoj vivi.

Plenkreskuloj, kiuj perforte provas igi al malfortaj infanoj agi laŭ ilia volo, kaj per tio igas, ke infanoj estas parto de la plenkreskula perforta mondo, igas, ke infanoj fariĝas murdantoj.

Antaŭ ĉio, kial ne eblas foriri de ĉikanantaj infanoj? Kreu novajn personajn rilatojn. Ripetu foriri de grupo, kaj eniri al grupo. Kialo de, ke tio ne facile eblas, certe estas stulta devoeduka sistemo, kiu enfermas infanojn en unu loko (lernejo).

Temas pri, ke diro estas ŝerco. Kiam Diogeno, kiu estis vendata kiel sklavo, demandiĝis, kion li povas fari, li respondis, "regi homojn". Al sin estro li diris, "Obeu min", ĉar kuracistojn kaj pilotojn oni obeas, eĉ se ili estas sklavoj. (El "Vivoj de filosofoj" de Diogeno Laertio (kiu estas nesama persono al Diogeno antaŭe manciita).